SKAM 4: Ungdommens frihet og ansvar

Tit kunnu læra at

• lesa og greina eina norska røðu
• skilja bakgrundina fyri Noregs grundlóg og tjóðardag
• orða tykkara virðir
• gerast tilvitað um samanhangin millum siðir og samleika
• skriva eina yvirlýsing

Sí myndina av grundlóg Noregs til høgru her á síðuni. 

Fakta: Í 400 ár vóru Noreg og Danmark ein partur av sama ríkisfelagsskapi, og tey vórðu kallað tvíburðaríkini. Ikki fyrr enn í 1814 gjørdist Noreg eitt sjálvstøðugt land, og fekk sína egnu frælsu grundlóg. Tað verður hátíðarhildið 17. mai, sum er grundlógardagur og tjóðardagur í Noregi, tá øll hava frí. Norðmenn lata seg í tjóðbúna og hátíðarhalda tjóðardagin við skrúðgongum, ísi og pylsum. Norðmenn uttanlands savnast eisini fyri at vera saman á degnum, t.d. á Skansen í Stockholm og við skrúðgongu í Keypmannahavn.

Norska grundlógin er skrivað á donskum, sum var skriftmálið í Noregi í 1814. Gjøgnum árini er grundlógin endurskoðað, men málið er hildið á 1800-tals donskum. Tað er ógvuliga óvanligt, at ein grundlóg ikki er skrivað á almenna málinum hjá landinum, men tað skyldast kanska, at norðmenn móti endanum av 1800-talinum fekk tvey skriftmál, bókmál og nýnorskt.

• Hava tit ein tjóðar- ella grundlógardag í tykkara landi, og hvussu verður hann hildin?
• Leitið eftir myndum/filmsbrotum frá tjóðardegi Noregs, og kannið hvussu norðmenn hátíðarhalda dagin.
• Hava tit serligar merkisdagar og siðir í tykkara landi, ið er við til at styrkja felagkensluna?

Uppgávur til filmskutið 

• Hvussu sæst í filmsbrotinum, at tað er tjóðardagur í Noregi?
• Hvørjar siðir hoyra vit um í kutinum?
• Eva, Chris og Sana eru í bunad, tjóðbúnanum, sum vísir hvaðani ætt teirra stavar. Hví heldur tú, at genturnar eru í bunad, og er orsøkin hin sama fyri allar?

Uppgávur til røðuna sum tekstur

• Yvirsetið røðuna til tykkara mál. Býtið røðuna millum tykkum, so hvør bólkur týðir ein minni part hvør. Skrivið gjarna í eitt felags skjal á netinum, t.d. Google Docs. Gerið samstundis ein orðalista við teimum norsku orðunum, ið eru neyðug fyri at skilja røðuna. Brúka t.d. Google Translate.
• Hvør bólkur velur ein, ið heldur sín part av røðuni á egnum máli fyri flokkinum.

Svarið nú hesum spurningum

• Hvat hava tey ungu frælsi til?
• Hvat hava tey ungu ábyrgdina av?
• Hvønn leiklut spælir Facebook í røðuni?
• Hvussu ger røðan grundlógina viðkomandi fyri ung?
• Hvørji virði byggir norska grundlógin á?
• Hvat meinast við, tá sagt verður “Mennesker trenger mennesker”?
• Hvat er boðskapurin í røðuni?
• Eru tit samd í boðskapunum?

Eins og tað kemur fram í røðuni, so er tað upp til tey ungu at gera av, hvørji virði skulu vera galdandi í framtíðini.

• Gerið eitt felags hugarák og skrivið niður tey virðir, tit halda verða av týdningi í framtíðini.
• Skrivið eina stevnuskrá, ið er ein yvirlýsing, har tit seta orð á tey virðir, tit halda at samfelagið skal byggja framtíðina á.